آنچه در این آموزش خواهید آموخت:
دسته بندی پروتکل ها از نظر عملکرد
در این آموزش قصد داریم به توضیح Protocol یا پروتکل و نحوه کار آن بپردازیم. با توجه به اینکه پروتکل های زیادی در اینترنت موچود است، پرکاربردترین آنها را به همراه نحوه کارکردشان نیز به شما معرفی خواهیم کرد.
پروتکل (Protocol) چیست؟
پروتکل به زبان ساده مجموعه ای از قوانین است که امکان برقراری ارتباط را بین سیستم ها را فراهم میکند.
برای مثال:
یک مدرسه را تصور کنید که شامل ناظم جهت برقراری نظم، معلم برای آموزش درس ها، نظافتچی جهت پاکیزگی محیط و … میباشند. همه اینها دست در دست یکدیگر داده اند تا عده ای دانش آموز در مدرسه درس را در محیطی دوستانه، منظم و پاکیزه یادگیرند. اشخاصی که نام بردیم درواقع حکم پروتکل در اینترنت (مدرسه) و بین سیستم ها (دانش آموزان) را دارند.
نحوه عملکرد پروتکل ها
نحوه عملکرد پروتکل ها به این صورت است که فرآیند های بزرگ را به فرآیند های کوچکتر تقسیم میکنند تا انجام آنها ساده تر شود. سپس هر یک از این فرآیند های کوچک تر توسط یک یا چند پروتکل انجام میشود و در آخر با همکاری پروتکل ها، فرآیند اصلی انجام میشود.
معمولا کار پروتکل ها اختصاصی بوده و هر پروتکل مختص به انجام یک فرآیند خاص است.
دسته بندی پروتکل ها از نظر عملکرد
در این بخشاز آموزش قصد داریم پروتکل ها را از لحاظ عملکرد آنها به 3 دسته تقسیم کنیم.
Communication : این دسته از پروتکل ها وظیفه برقراری ارتباط را برعهده دارند
Security : این دسته شامل پروتکل هایی است که وظیفه حفظ امنیت داده را برعهده دارند
Network Management : و این دسته از پروتکل ها وظیفه دارند شبکه را مدیریت کنند
انواع پروتکل های شبکه
در این بخش قصد داریم تعدادی از پروتکل های شبکه را به شما معرفی کنیم:
پروتکل HTTP و HTTPS
درواقع HTTP مخفف Hyper Text Transfer Protocol است. کاربرد این پروتکل جهت ایجاد ارتباط، ارسال و دریافت اطلاعات بوده و از آن در سایت های اینترنتی استفاده میشود. این دو پروتکل با استفاده از پروتکل TCP/IP مسیری را بین سرور و کلاینت ها ایجاد کرده و به وسیله آن اطلاعات را در بستر اینترنت و بین سیستم ها جابجا میکنند.
پروتکل Telnet
پروتکل Telnet یا Teletype Network جهت دسترسی مجازی به سیستم و ایجاد کانال ارتباطی بین دو سیستم طراحی شده است. قابل ذکر است که این پروتکل از TCP/IP نیز پیروی میکند.
Telnet یکی از پروتکل های قدیمی محسوب میشود که از رمزنگاری برای محافظت از اطلاعات استفاده نمیکند، اما این پروتکل هنوز کاربردهای خاص خودش را دارد. گاهی از این پروتکل جهت عیب یابی سرورهای راه دور، ایمیل و یا دسترسی از راه دور به MUD ها استفاده میشود.
پروتکل TCP/IP
TCP/IP مخفف Transmission Control Protocol / Internet Protocol است که این از پرکاربردترین پروتکل هاست. این پروتکل از دو بخش تشکیل شده است که هرکدام کار مخصوص به خود را در این راه انجام میدهند. به این صورت که بخش IP ایجاد ارتباط در شبکه را بر عهده دارد و پروتکل TCP ارسال قطعات و خطایابی را انجام میدهد.
پروتکل DHCP
Dynamic Host Configuration Protocol یا DHCP کار اختصاص دادن آدرس های IP به کلاینت های موجود در شبکه را برعهده دارد. درواقع این پروتکل دارای پایگاه داده ای شامل تعداد بالایی IP است که به هر دستگاه یا سیستم که میخواهد به شبکه متصل شود یک IP میدهد.
پروتکل DNS
DNS یا Domain Name Server اتصال دامنه به IP را انجام میدهد. درواقع کار اصلی این پروتکل تبدیل آدرس دامنه به IP است که با انجام این کار درخواست شما به آدرس صحیح ارسال شود.
هر سایت دارای دامنه مخصوص به خود است و بر روی هر دامنه میتوان یک یا چند IP تنظیم کرد. درصورتی که سایت شما بازدید روزانه زیادی دارد، جهت جلوگیری از بارگذاری کند سایت میبایست بجای یک IP از چند IP استفاده کنید.
بطور کلی با وجود DNS کار ما با شبکه اینترنت آسان تر شده است و عملا کار مستقیم با IP ها نداریم زیرا وجود DNS باعث آسانی کار با سایت ها شده است.
پروتکل SMTP
SMTP پروتکلی جهت ارسال و دریافت ایمیل است و امکان ذخیره داده روی سرور نیز توسط این پروتکل امکان پذیر است. پروتکل SMTP که بخشی از لایه TCP/IP نیز هست مخفف Simple Mail Transfer Protocol میباشد. این پروتکل اساسا دستوراتی است که انتقال ایمیل را کنترل و تایید میکند.
پروتکل Gopher
Gopher یک پروتکل ارتباطی و به نوعی نسخه قدیمی پروتکل HTTP است. درصورتی که هردو سیستم منبع و مقصد از این پروتکل استفاده کنند، سیستم کاربر میتواند با سرور ارتباط برقرار کند و موجب انتقال اطلاعات شود.
البته باید بگوییم اکنون استفاده از این پروتکل متوقف شده است اما هنور برخی سیستم ها از آن استفاده میکنند.
پروتکل LCP
LCP یا Link Control Protocol تست و پیکربندی اتصالات در لایه پیوند داده ها را انجام میدهد. اساسا این پروتکل ،که در پروتکل PPP نیز موجود است، هویت سیستم فرستنده و گیرنده را جهت برقراری ارتباط بین دو سیستم بررسی میکند.
پروتکل FTP
FTP مخفف File Transfer Protocol است. FTP به معنای پروتکل انتقال فایل میباشد و این پروتکل توانایی انتقال فایل از سرور به کلاینت و از کلاینت به سرور را دارد. طراحی فوق العاده این پروتکل امکان برقراری همزمان 256 ارتباط را فراهم کرده است.
SFTP پروتکل امن انتقال فایل و TFTP پروتکل انتقال فایل چزئی است. SFTP شبیه FTP است اما عملکرد TFTP متفاوت از عملکرد این دو میباشد، به این صورت که این پروتکل جهت انتقال فایل برخلاف دو پروتکل دیگر نیازی به نام کاربری و رمزعبور ندارد و جهت انتقال فایل های جزئی استفاده میشود..
FTP از پورت های 20 و 21 جهت احراز هویت و انتقال اطلاعات استفاده میکند، درحالی که SFTP تنها از پورت 22 و TFTP از پورت 69 استفاده میکنند.
پروتکل RTP
RTP یا Real-time Transport Protocol که پروتکل انتقال مدیا نیز نامیده میشود، جهت انتقال اطلاعات در لحظه کاربرد دارد. این پروتکل بیشترین استفاده را در VOIP (تکنولوژی انتقال صدا) داشته و از قابلیت های آن انتقال صدا به چند مقصد است.
پروتکل SNMP
Simple Network Management Protocol یا پروتکل مدیریت شبکه تحت یک IP جزو لایه کاربردی پروتکل های TCP/IP میباشد. این پروتکل امکان مدیریت و نظارت از راه دور سیستم ها، مسیریاب ها و … را برای مدیر شبکه فراهم میکند.
پروتکل FTAM
FTAM مخفف File Transfer Access and Management میباشد و معنای آن روش دسترسی به انتقال فایل است. این پروتکل به صورت OSI یا اتصال سیستم باز طراحی شده و مشابه FTP و NFS میباشد.
به کمک FTAM دستزسی به به فایل ها و پوشه ها توسط کاربران آسان تر بوده و ذخیره اطلاعات از راه دور انجام میپذیرد.
همچنین پروتکلی جهت روش دسترسی الکترونیکی انتقال فایل طراحی شده است که EFTAM نام دارد.
پروتکل NCP
Network Control Protocol یا پروتکل کنترل شبکه که بخشی از پروتکل PPP نیز هست، امکان مدیریت از راه دور سیستم را برای کاربران فراهم کرده و به این ترتیب میتوانند فایل ها را میان سیستم ها جابجا کنند.
پروتکل UDP
User Datagram Protocol بخشی از لایه انتقال بوده ،شبیه پروتکل TCP عمل میکند، و جهت انتقال صوت یا ویدئو روی شبکه به کار میرود. این پروتکل اطلاعات را از یک سیستم کپی کرده، در بسته مخصوص خود قرار میدهد و هدر مختص به خود که شامل چک سام، طول بسته و پورت های منبع و مقصد جهت برقراری ارتباط است را روی آن میگذارد. پس از بسته بندی کامل اطلاعات، این بسته ها به مقصد فرستاده میشوند.
پروتکل PPP
پروتکل نقطه به نقطه یا Point to Point Protocol درواقع پروتکل ارسال سریال است. کاربرد این پروتکل در لایه پیوند داده میباشد. لازم به ذکر است که PPP از 3 پروتکل تشکیل شده است:
- پروتکل کنترل پیوند (LCP)
- پروتکل احراز هویت (AP)
- پروتکل کنترل شبکه (NCP)
نتیجه گیری:
در این مقاله به توضیح پروتکل، کاربرد آن، دسته بندی آن و معرفی انواع آن پرداختیم. درواقع پروتکل هنگامی کاربرد دارد که یک عمل در بستر اینترنت قرار است انجام شود و نتیجه ای داشته باشد، در پی آن پروتکل و شرایطی می آیند که آن عمل طبق اینها انجام شود. پروتکل مجموعه ای از قوانین است که نحوه برقراری ارتباط بین سیستم های درون شبکه با یکدیگر و با سیستم های خارج شبکه را تعیین میکند.
لازم به ذکر است که در این آموزش، ما پروتکل های مهم را برای شما معرفی کردیم و قطعا تعداد پروتکل ها بیشتر از چیزی است که در این مقاله یاد گرفتید. پروتکل های دیگری که میتوان نام برد STP , ATP , DDP , CIDR , ARP و … هستند.
امیدواریم این آموزش برای شما مفید بوده باشد و به وسیله آن توانسته باشید با مفهوم پروتکل، کاربرد و تعدادی از مهم ترین ترین آنها آشنا شوید. درصورت بروز هرگونه سوال یا مشکل میتوانید آن را در بخش دیدگاه بیان کنید.
آموزش های مرتبط:
آموزش ثبت سایت در گوگل آنالیتیکس
30 تا از بهترین افزونه های کروم برای طراحان وب
